اهمیت سنجش هوش و استعداد برای کودکان خیلی بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته است و برای والدین خیلی اهمیت دارد که مهارت های فرزندانشان بر اساس استعداد هایی که دارند پرورش یابد. و دیگر مانند گذشته نیست که یا کودکان به حال خود رها می شدند و هیچ اهمیتی به استعداد های آنها داده نمی شد و یا اینکه بر عکس برای برخی از والدین فرزندان تبدیل به ماشین آرزو شده بودند تا هر آرزویی را که درکودکی خودشان نتوانستند به آن دست یابند را برایشان به دست آورند. امروزه با توجه به اینکه تعداد فرزندان در خانواده ها کاهش یافته پدر و مادرها تمام تلاششان این است که آینده درخشانی برای فرزندانشان بسازند و آنها را در مسیر استعدادهایشان هدایت کنند نه آمال و آرزوهای خودشان. مراکز مشاوره و روانشناسی بسیاری در استعدادیابی و هدایت تحصیلی و شغلی کودکان خانواده ها را یاری می دهند. با توجه به اهمیت استعدادیابی باید از ابزار های حرفه ای و تخصصی در این زمینه استفاده کرد که همان آزمون های هوشی هستند. آزمون های متعددی برای بررسی هوش و استعداد کودکان و نوجوانان وجود مانند آزمون هوش چندگانه گاردنر، آزمون هوشی وکسلر و آزمونی که در این مقاله به آن پرداخته می شود یعنی آزمون هوشی استنفورد–بینه.
بررسی استعداد ها از طریق آزمون های هوشی:
بررسی هوش از گذشته دارای اهمیت زیادی بود و تلاش های زیادی برای ساختن یک ابزار معتبر برای سنجش هوش و استعداد انجام شده و می شود؛ زیرا هوش سازه ی بسیار پیچیده ای می باشد. در گذشته فرض بر این بود که فقط افرادی که در انجام محاسبات ریاضی توانمند هستند هوش بالایی دارند؛ حتی در نظام آموزش و پرورش خودمان هم والدین تلاش می کردند فرزندانشان وارد رشته های ریاضی شوند. زیرا فرض بر این بود که دانش آموزان باهوش و با استعداد وارد این رشته می شوند و رشته های تحصیلی دیگر نیازی به استعداد خاصی ندارد.
اما پژوهشگرانی از جمله بینه و سیمون، ریموند کتل و گاردنر که همگی به بررسی سازه و مفهوم هوش می پرداختند به این نتیجه رسیدند که هوش ابعاد متعددی دارد و گاردنر گفت هوش انواع مختلفی دارد و با بررسی های متعدد به ۸ نوع هوش جداگانه دست یافت و در این زمان بود که استعدادیابی کودکان و نوجوانان اهمیت یافت زیرا حالا تنها رشته ریاضی نبود که نشان دهنده هوش و استعداد افراد بود بلکه هرکس می توانست در یک زمینه خاص استعداد داشته باشد که باید کشف می شد.
آزمون هوشی استنفورد–بینه:
اولین بار در سال ۱۹۰۴ بینه و سیمون در فرانسه به دستور وزارت آموزش و پرورش فرانسه مشغول به ساخت آزمونی شدند که بتواند افراد عقب مانده ذهنی را از دیگر دانش آموزان تشخیص دهد. و اولین آزمون که در سال ۱۹۰۵ ساخته شد به آزمون بینه – سیمون معروف بود. آنها بررسی های خود را ادامه دادند و آزمونشان را اصلاح و دو نسخه دیگر در سال های ۱۹۰۸ و ۱۹۱۱ منتشر کردند. بعد از مرگ آنها دانشگاه استنفورد در امریکا تحقیقات آنها را ادامه و برای وفادار ماندن به تلاش های بینه و سیمون نام آزمون خود را استنفورد – بینه گذاشتند و تا کنون ۵ نسخه از این آزمون منتشر شده است و در هر نسخه تلاش کردند تا بتوانند به شکل دقیق تری به سنجش هوش و استعداد بپردازند.
اهمیت استعدادیابی به وسیله آزمون های هوشی به قدری زیاد است که افراد متخصص و حرفه ای نیز باید در این زمینه وارد شوند. مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره فراز با استفاده از روانسنج های حرفه ای و ابزار های سنجش هوش و استعداد به بررسی استعداد های کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان می پردازد و با مشاوره فردی حرفه ای؛ آنها را در مسیر تحصیلی و شغلی شان یاری می دهد.
انواع استعداد هایی که با استفاده از این آزمون مورد سنجش قرار می گیرد.
از آنجایی که خیلی مهم است که کودکان در بهترین سن برای استعدادیابی مورد سنجش قرار بگیرند این آزمون دامنه گسترده ای دارد یعنی از 3 سالگی تا بالای 90 سالگی را شامل می شود. همه ی آزمون های سنجش هوش و استعداد یک نمره ی کلی به دست می دهند که به آن هوشبهر یا نمره هوشی گفته می شود. که برای استعدادیابی خیلی به کار نمی آید زیرا هیچ اطلاعاتی از جزئیات استعدادهای افراد به دست نمی دهد. اما درکنار هوشبهر کل، آزمون هوشی استنفورد–بینه در 5 حیطه هوشی به بررسی توانمندی های افراد می پردازد که بسیار قابل توجه است. و می توان نقاط قوت و ضعف افراد را در این 5 حیطه مورد بررسی قرار داد. این 5 حیطه عبارتند از: استدلال سیال، دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری – فضایی و در آخر حافظه فعال که هر مورد را به طور مختصر بررسی می کنیم.
استدلال سیال: استدلال سیال به توانایی حل مسئله از طریق شناسایی رابطه بین موضوعات، مسائل و پدیده ها اشاره دارد. این حیطه تأثیر پذیری کمی از محیط و یادگیری آموزشی دارد و از آن به عنوان هوش ارثی نیز یاد می کنند. معمولاً افرادی که استعداد بالایی در این زمینه داشته باشند در بسیاری از فعالیت ها موفق اند زیرا اساس و بنیاد بسیاری از یادگیری ها توانایی استدلال سیال است.
دانش: دانش شامل تمام اطلاعات عمومی می شود که در حافظه بلند مدت فرد ذخیره و نگهداری می شود. پس یادگیری هایی که فرد از محیط دریافت می کند نیز بر میزان هوش و استعداد او تأثیر می گذارد و می تواند آن را ارتقاء دهد. در این حیطه مشخص می شود که فرد چگونه دانشی که فرا گرفته را مورد استفاده قرار می دهد. و هم به صورت کلامی و هم به صورت غیر کلامی مورد سنجش قرار می گیرد.
استدلال کمی: استلال کمی یعنی توانایی استفاده از اصول و قوانین حاکم بر دنیای اعداد برای حل کردن مسائل ریاضی. در واقع افرادی که در این بخش نمره بالایی دریافت می کنند از هوش ریاضی بالایی برخوردارند و استعداد خوبی برای انجام هرگونه فعالیتی که مرتبط با اعداد و ارقام و فرمول ها باشد؛ دارند.
پردازش دیداری – فضائی: یعنی فرد بتواند روابط بین اجسام و الگو ها را در ذهن خودش تجسم و کشف کند. افرادی که استعداد بالایی در این زمینه دارند معمولا جهت یاب های خوبی هستند. و در فعالیت هایی مانند مجسمه سازی، نقشه کشی و اکثر فعالیت های هنری استعداد خوبی دارند.
حافظه فعال: حافظه فعال آن بخش از حافظه بلند مدت است که مدام مورد بازبینی و اصلاح قرار می گیرد و از آن استفاده می شود. این حیطه در یادگیری های آموزشگاهی تأثیر بسیار زیادی دارد زیرا اگر فرد در این حیطه دارای ضعف باشد در فعالیت های تحصیلی با مشکل مواجه می شود. زیرا یادگیری های او بر پایه ی حافظه فعال است.
در استعدادیابی کودکان و نوجوانان به وسیله این آزمون ما دو هوشبهر دیگر هم داریم هوشبهر کلامی و غیر کلامی که هر 5 حیطه را شامل می شود. یعنی دانش کلامی و غیر کلامی، حافظه فعال کلامی و غیر کلامی و الی آخر. معمولاً برای انتخاب رشته هوشبهر کلامی معرف رشته های علوم انسانی است و هوشبهر غیر کلامی معرف رشته های فنی و مهندسی ، ریاضی و معماری و عمران است.
پس مجموعاً این آزمون ۸ نمره به ما می دهد که عبارتند از: نمره کل، هوشبهر کلامی، هوشبهر غیر کلامی و نمره برای هر ۵ حیطه ی استدلال سیال، دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری- فضایی و حافظه فعال.مشاوران با بررسی هر کدام از این ۸ نمره ی هوشی می توانند به دقت فرد را برای هدایت در زمینه هایی که استعداد دارد راهنمایی کند. در مرکز روانشناسی فراز می توانید به استعدادیابی فرزند خود بپردازید و او را در راستای توانمندی هایش یاری کنید و آینده ای درخشان تر برای او بسازید.